Op 19 mei 2018 zag de vierde sonnettenkransenkrans Vaderlandse Geschiedenis het levenslicht. Ik schreef de inleiding en enkele sonnetten.
Inleiding
Anne-Marie Maartens
Een sonnet is een gedicht van 14 regels. Niet ieder gedicht van 14 regels is een sonnet. Een sonnet is pas een sonnet is het aan bepaalde eisen voldoet. Naast 14-regeligheid zijn er nog meer eisen. Een echt sonnet rijmt. Het traditionele rijmschema is abba abba cdc dcd. In de praktijk zie je ook andere rijmschema’s. Een klassiek sonnet bestaat uit twee kwatrijnen en twee terzinen. Ook hier zijn weer varianten op. Een sonnet moet ook een metrum hebben, bij voorkeur een jambische pentameter of hexameter.
Een echt sonnet heeft een volta, ook wel chute of wending genoemd. Het eerste deel loopt meestal tot net over de helft. Zo gaat het eerste deel van het sonnet over onderwerp A, het tweede over B. Dat maakt het sonnet zo geschikt voor liefdespoëzie. De ik-figuur vertelt eerst dat-ie verliefd is op A, maar dat A niet terugverliefd is. Of dat alles en iedereen heel blij is, maar de ik-figuur is juist heel droevig. Een gedicht van 13 regels met een volta is net geen sonnet. Een gedicht van 15 regels met een volta is net geen sonnet. Een gedicht van 14 regels met een volta is wel een sonnet. Die 14 regels zijn dus hoe dan ook verplicht.
Je kunt ook een sonnet schrijven en de laatste regel doorgeven aan een andere sonnetante, -iste. Regel 14 wordt opnieuw gebruikt als 1eregel. Als je dat nou 13 keer doet, dan heb je 14 sonnetten die aan elkaar gelinkt zijn. De laatste regel van het 14esonnet moet dan wel de 1eregel van het 1esonnet zijn. je schrijft dan een heuse sonnettenkrans. Een echte sonnettenkrans behoeft nog een laatste actie, de finishing touch. Zet alle 14 eindregels onder elkaar en je hebt een gedicht van 14 regels. Dit gedicht van 14 regels is een sonnet. Dit automatische gegenereerde gedicht heet het meestersonnet.
Bewijs ontbreekt vooralsnog maar het schijnt dat men deze vorm in Italië in de 16eeeuw voor het eerste hanteerde. In de Nederlandse literatuur is de eerste sonnettenkrans van Jeanne Reyneke van Stuwe. Haar bundel Impressies(1898) opent met een echte krans van vijftien sonnetten. Daarna is de sonnettenkrans niet meer weg te denken uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis.
In 2015 vroegen Martijn Neggers en Bas Jongenelen zich af of het mogelijk was om een sonnettenkrans van sonnettenkransen te maken. Ze gingen aan de slag. Al snel werd duidelijk dat zij deze klus niet met zijn tweetjes konden klaren. 14 sonnettenkransen van ieder 14 sonnetten, dat is samen 196 sonnetten. Dat zijn er veel. Zij vroegen en kregen hulp van 48 andere dichters. Samen publiceerden zij bij uitgeverij Geroosterde Hond in 2016 de allerallereerste sonnettenkransenkrans ter wereld: Een kruisweg van alledaags leed. 14 kransen vormen samen 14 meestersonnetten, deze 14 meestersonnetten vormen samen 1 grootmeestersonnet. In totaal bestaat een sonnettenkransenkrans dus uit 14 x 14 + 14 + 1 = 211 sonnetten.
Blijkbaar was Een kruisweg van alledaags leed inspirerend, zelfs internationaal. De Braziliaanse dichter Joedson Adriano da Silva Santos publiceerde in 2017Alcides een kransenkrans over de twaalf werken van Hercules. In Nederland ging Olax met het idee van sonnettenkransenkrans aan de slag. Hij publiceerde begin 2018 Dichter bij het eind bij uitgeverij De Bezige Bij.
Eén sonnettenkransenkrans is een curiositeit, twee sonnettenkransenkransen vormen de aanzet tot een genre, bij drie stuks is er sprake van een echt genre. Om het genre kracht bij te zetten, presenteren we hier de vierde sonnettenkransenkrans.
Volgens de Nederlandse historische canon bestaat onze geschiedenis uit 14 hoofdlijnen. 14 hoofdlijnen! Een beetje sonnettenschrijver, springt op bij het getal 14. Dat is een sonnettenkrans. Of liever: dat is een sonnettenkransenkrans. Onder redactie van Hilde van Beek en Bas Jongenelen ging een keur van Nederlandse dichters aan de slag. Noeste arbeid resulteerde in dit bijzonder fraaie literaire meesterwerk. Stichting Korreltje Zeezout bezorgde de publicatie van Vaderlandse Geschiedenis. De vierde sonnettenkransenkrans uit de geschiedenis van de wereldliteratuur heeft u nu in handen.
Buiten de lijntjes 